Đậm đà bún mắm nêm Phan Rang

Mắm nêm không phải là đặc sản của xứ nắng Phan Rang, càng không là nét riêng có của đất này. Bún mắm nêm Phan Rang có ở khắp nơi, từ Bắc chí Nam, từ miền ngược đến miền xuôi, từ nông thôn đến thành thị. Nhưng chỉ ở Phan Rang, mắm nêm mới được dùng đặt cho một món ăn (chứ không chỉ là một loại nước chấm), và nâng nó lên thành một đặc sản.

Chuyện những bạn trẻ quê Ninh Thuận lùng sục rồi rỉ tai nhau một vài địa chỉ bán bún mắm nêm ở đất Sài Gòn không còn là chuyện quá xa lạ. Nhưng chắc ít ai ngờ nhiều kiều bào sau mấy chục năm bôn ba xứ người, cứ mỗi lần về Phan Rang nắng gió lại tìm đến món ăn rất “đường phố” này.

Gọi là món ăn “đường phố” vì chưa thấy bún mắm nêm Phan Rang nằm trong thực đơn của nhà hàng, khách sạn nào cả. Dường như cứ phải bày bán ở những lề đường, góc phố, những chợ quê, ngõ nhỏ,… thì bún mắm nêm mới dậy mùi, dậy vị. Hay thực khách cũng bối rối bởi hơi thở “có mùi” mắm nêm, mà lại không đành lòng từ chối một thức quà nho nhỏ đầy cuốn hút?

Bún mắm nêm Phan Rang là đặc sản của xứ nắng Phan Rang.
Người bạn miền Tây sông nước của tôi đã vô cùng kinh ngạc khi lần đầu ăn bún mắm nêm: “sao đơn giản vậy!?”. Đúng là bún mắm nêm Phan Rang rất đơn giản (không giống với bún mắm nêm Hội An ăn kèm với thịt heo quay, mít luộc, đậu phộng rang,…).

Chẳng phải nấu nướng, chẳng phải chuẩn bị cầu kỳ gì cả: bún tươi, một tô mắm nêm vừa đủ mặn, đủ cay, ít rau sống, cà pháo, thế là xong. Ai thích ăn thêm chả lụa, chả cá hay gì thì tùy. Chắc nhờ đơn giản mà bún mắm nêm có giá tương đối “mềm”: chỉ từ 5.000 – 7.000 đồng/tô, ở các làng quê còn rẻ hơn nữa. Dễ mua, dễ ăn nên bún mắm nêm không kén bất cứ một thực khách nào.

Người sành ăn thật sự sẽ không thích mắm nêm được chế biến với nhiều gia vị hay pha loãng. Họ sẽ yêu cầu mắm cái dằm ớt, tức mắm nêm nguyên chất, vẫn còn nguyên “cái”. Và họ cũng chỉ ăn với cà pháo chứ không thêm bất cứ thứ gì nữa. Như thế thì bún mắm nêm mới thật sự đậm đà, mùi vị mắm nêm không bị át bởi các gia vị, rau mùi khác.

Có người từng khẳng định, ở Phan Rang không có gì dễ kiếm hơn bún mắm nêm. Con đường nào, dù lớn hay nhỏ, đều có bán món này. Và dù ngày nắng hay ngày mưa, đầu hay cuối tuần,… thì ở những hàng ăn be bé này, lúc nào cũng có khách. Từ những cô cậu học trò, những đôi tình nhân,.. đến các cô, chú lớn tuổi.

Và như một “định mệnh”, đã ăn bún mắm nêm Phan Rang thì khó ai có thể bỏ được, cũng như những người bán bún mắm nêm ở đất này, nếu không phải truyền từ đời này sang đời khác thì cũng có thâm niên trên chục năm. Tôi có anh bạn quê ở Bắc, cứ trước khi về quê là phải ăn vài tô bún mắm nêm Phan Rang, rồi khi vào lại trong này, món đầu tiên anh chọn cũng là bún mắm nêm. Nếu nói anh đã “yêu” thì chắc không quá. Và tôi biết rất nhiều người Phan Rang cũng “yêu” như anh.

Người ta nói món ăn thể hiện tính cách con người. Tôi tin điều ấy. Với tôi, người Phan Rang cũng giản dị, gần gũi, đậm đà, không thật xinh nhưng cứ làm người ta nhớ hoài.